تبدیل شدن یک کلیسای بیزانسی «صومعه چورا» در استانبول به مسجد، در رسانه‎ های یونان بازتاب داشت. خبرگزاری دولتی ترکیه گزارش داد که اردوغان، رئیس جمهور این کشور قرار است در مراسمی به مناسبت تکمیل پروژه های اداره کل بنیادها برای حفاظت از ۲۰۱ اثر تاریخی، از جمله صومعه چورا، شرکت کند. بر اساس برنامه ریزی، طی مراسمی در مرکز کنفرانس کاخ ریاست جمهوری در آنکارا، رئیس جمهور اردوغان مستقیماً با صومعه چورا ارتباط برقرار خواهد کرد.

گزارش‌های قبلی تاریخ افتتاح کلیسای تاریخی بیزانس با موزاییک‌ های گران ‌قیمت در ۲۳ فوریه اعلام شده بود اما اداره کل اوقاف ترکیه آنها را تکذیب و اعلام کرد که صومعه چورا در ماه مه به عنوان مسجد افتتاح می ‎شود. این پروژه چهار سال به طول انجامید. کلیسای «آگیوس سوتیروس» در چورا، که زمانی یک مجموعه رهبانی بود، متعلق به قرن ششم پس از میلاد است، در حالی که موزاییک‌ ها و نقاشی‌ های دیواری منحصر به‌فرد آن در قرن چهاردهم، از سال ۱۳۰۵ تا ۱۳۲۰، در زمان سلطنت Palaiologos ایجاد شد.

این بنای تاریخی با بکارگیری استادانه موزاییک های بیزانسی در استانبول، همراه با «ایاصوفیه» و صومعه «پاماکاریستوس» که به عنوان مسجدی به نام فتحیه نیز عمل می ‎کند، ایاصوفیه نیز در سال ۲۰۲۰ به عبادت مذهبی مسلمانان اختصاص داشت.

صومعه چورا در سال ۱۵۱۱میلادی ۵۸ سال پس از سقوط شهر، به مسجد تبدیل شد. اما با تصمیم کابینه ترکیه در سال ۱۹۴۵ به موزه تبدیل شد. پس از این تصمیم، متخصصان آمریکا پروژه عظیمی را برای بازسازی و حفاظت از موزاییک‌ ها و نقاشی ‌های دیواری انجام دادند و گچ‌ هایی را که آنها را پوشانده بود، جدا کردند. این کار که در سال ۱۹۴۸ آغاز شد، ده سال بعد در سال ۱۹۵۸ به پایان رسید. در سال ۲۰۱۹ شورای دولتی ترکیه تصمیم ۱۹۴۵ را لغو کرد و یک سال بعد، رئیس جمهور اردوغان اعلام کرد که این بنای تاریخی بار دیگر به عنوان یک مسجد عمل خواهد کرد.

پس از تبدیل ایاصوفیه به مسجد، کلیسای  «چورا» در استانبول نیز به مسجد تبدیل شد. این کلیسا به مدت ۷۹ سال به عنوان موزه فعالیت داشت، قرار بود در ۲۳ فوریه رسما بازگشایی شود اما زمان آن به ماه «می» تغییر کرد. این کلیسا یکی از باشکوه‌ترین نمونه‌های هنر بیزانس است و هنوز موزاییک ‌ها و نقاشی ‌های دیواری را در خود حفظ کرده است. فضای داخلی با صحنه‏های کتاب مقدس و تصاویری از عیسی مسیح و قدیسین پوشیده شده است که قدمت آن به قرن چهاردهم باز می ‎گردد. اردوغان رئیس جمهور ترکیه در سال ۲۰۲۰ تصمیم گرفت این کلیسا را به مسجد تبدیل کند. با وجود اینکه برنامه ‎هایی برای افتتاح آن در اکتبر ۲۰۲۰ پیش بینی شده بود، تصمیم برای ادامه کار تعمیر به طور ناگهانی متوقف شد و اعلام شد «تدارکات برای تبدیل آن به مسجد تکمیل نشده است.»

 در فوریه گذشته اقدام ترکیه با واکنش طرف یونانی روبرو شد. خانم «کاترینا ساکلاروپولو»، رئیس جمهور یونان، تصمیم اردوغان برای تبدیل کلیسا به مسجد را اقدامی با هدف «ناامنی فرهنگی و عدم تحمل مذهبی» دانست و این کلیسا را گنجینه‎ ای از هنر فرهنگی مسیحی معرفی کرد.

یادآوری:

 کلیسای «چورا» مکانی بسیار مهم برای تاریخ کلیسای ارتدوکس و تاریخ مردم یونان در آسیای صغیر است. کلیسای چورا در سمت شمال غربی مرکز تاریخی استانبول و در فاصله کمی از دروازه بیزانسی «آدریانوپل» قرار دارد. در قرن دوازدهم، معبد ساخته شد، در حالی که در آغاز قرن چهاردهم، بازسازی اساسی در آن صورت گرفت.

صومعه چورا، همراه با میراث جهانی ایاصوفیه، مکان مهمی برای تاریخ ارتدوکس یونان است. کار مرمت اکنون تکمیل شده و فرش‎هایی با طراحی خاص برای عبادت نماز پیش بینی شده است. موزاییک ‎ها و نقاشی ‎های دیواری کلیسای تاریخی در طول مرمت حفظ شده است. این معبد از نظر معماری، معبد معروف اواسط بیزانس Vasilevoussa است و تزئینات آن توسط امپراتوران بیزانس ساخته شده است. پس از سقوط استانبول در سال ۱۴۵۳، این مکان به کلیسای تبدیل شده بود.

درخواست اسقف اعظم کلیسای ارتدوکس یونان در آمریکا

اسقف اعظم مقدس آمریکا و اسقف اعظم «الپیدوفوروس» از دولت ترکیه خواست که در تصمیم تبدیل صومعه چورا به مسجد تجدید نظر کند، با توجه به اهمیت این اقدام و پیامدهای آن، به ویژه از آنجایی که مرکز جهانی ارتدوکس یعنی اسقف نشین کلیسا در استانبول و ترکیه، در کشوری که بسیاری از شهروندان آن به ادیان و مذاهب مختلف تعلق دارند. آنها همچنین از دولت آمریکا می خواهند که با کل این موضوع برخورد کند، اولاً به این دلیل که اصول جدایی مطلق کلیسا از دولت را نقض می کند و ثانیاً به این دلیل که تصمیمات مربوطه دولت ترکیه حقوق بشر و آزادی های انسانی را از طریق این قانون تضعیف کند.

موضع آمریکا در خصوص دسترسی به بناهای تاریخی

وزارت امور خارجه آمریکا به تبدیل صومعه تاریخی این کشور به مسجد مسلمانان واکنش نشان داد. آمریکا از دولت ترکیه می‌خواهد دسترسی به بناهای تاریخی جوامع مذهبی مختلف که به مسجد تبدیل شده‌اند را تضمین کند. نماینده وزارت آمریکا در پاسخ به سئوال خبرگزاری APE-MPE یونان گفت که این کار باید به گونه ای انجام شود که به تاریخ این بنا احترام بگذارد.

همانطور که وی خاطرنشان کرد، ما می دانیم که این بنای تاریخی در فهرست میراث جهانی، به عنوان مسجد بازگشایی شده است و برای جزئیات بیشتر شما را به دولت ترکیه ارجاع می دهیم. ما دولت ترکیه را تشویق می‌ کنیم که از مکان‌ ها و ساختمان ‌هایی که جوامع مذهبی مختلف را در خود جای داده‌اند، به گونه ‌ای که به تاریخ‌های متنوع آنها احترام بگذارد، دسترسی داشته باشد. یادآوری می شود که وزارت امور خارجه آمریکا در ژوئیه ۲۰۲۰ و زمانی که ایاصوفیه به مسجد تبدیل شده بود، همین موضع را اتخاذ کرده بود.

منابع: Τουρκία: Ως τζαμί θα λειτουργεί από σήμερα η ιστορική βυζαντινή Μονή της Χώρας | ΣΚΑΪ (skai.gr)

Ελπιδοφόρος: Η Μονής της Χώρας τζαμί είναι οπισθοχώρηση στο Μεσαίωνα | ΣΚΑΪ (skai.gr)

ΗΠΑ για τη Μονή της Χώρας: Ενθαρρύνουμε την Τουρκία να σεβαστεί την ιστορία της | ΣΚΑΪ (skai.gr)